W grudniu 2014 roku ukazał się monograficzny numer Magazynu Sztuki „Zwierzę, którym jestem”, poświęcony, jak nietrudno się domyślić, zwierzętom w sztuce. Czasopismo wydawane jest przez Akademię Sztuki w Szczecinie, ukazuje się od 1993 roku. Magazyn Sztuki, którego redaktorem naczelnym jest i zawsze był Ryszard Ziarkiewicz, jest zjawiskiem samym w sobie: to otwarte, odważne, postępowe i opiniotwórcze pismo. Miałem przyjemność redagować „zwierzęcy” numer Magazynu Sztuki, a więc jestem odpowiedzialny za jego zawartość merytoryczną.

Podjąłem się takiej pracy po raz pierwszy w życiu. Było to dla mnie spore wyzwanie. Działałem pod presją czasu, ale musiałem się także uporać z pokusą stworzenia zbioru jednomyślnych tekstów. Chciałem, żeby Magazyn mówił o zwierzętach w sztuce w kontekście etyki. Mam przy tym dosyć wyraźne i krytyczne poglądy dotyczące relacji człowieka z resztą zwierząt. Zależało mi jednak na tym, żeby autorzy i autorki mieli odpowiednią przestrzeń dla wyrażenia własnych poglądów. Moją rolą było służyć im pomocą i próbować stworzyć interesującą i inspirującą całość. Czy mi się udało, oceńcie sami. Magazyn Sztuki jest dystrybuowany m.in. w sieci EMPiK.

W numerze jest też jeden mój tekst: „Sztuka współczesna wobec etyki i dyskursu praw zwierząt” oraz jeden, którego jestem współautorem – to wstęp pisany razem z Dorotą Łagodzką, zatytułowany „Uczestnicząc w zwrocie zwierzęcym. Sztuka wobec zwierząt”. Dorota jest krytyczką sztuki i kuratorką, współorganizowała konferencję „Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu”, prowadzi też ciekawy blog Nie-zła sztuka. Jest też osobą, która pomogła mi w pracy redaktorskiej.

Ważnym doświadczeniem dla mnie było też tłumaczenie tekstu artystki, weganki i aktywistki Sunaury Taylor „Zaświadczając o zwierzętach: obrazy i polityka widzenia”. Tłumaczenie jest niezwykłą formą spotkania z tekstem, a przez to z osobowością autorki. Wybrałem ten tekst spośród wielu innych i jest dla mnie ważny. W wersji angielskiej jest do przeczytania na stronach pisma Antennae.

Spis treści:

Dariusz Gzyra, Dorota Łagodzka
Uczestnicząc w zwrocie zwierzęcym. Sztuka wobec zwierząt

Dariusz Gzyra
Sztuka współczesna wobec etyki i dyskursu praw zwierząt

Dorota Grubba-Thiede
„Ecce Animalia” — o więcej niż ludzkim świecie

Elisabeth Grosz
Sztuka i zwierzę (Art And The Animal)
(tłumaczenie tekstu z pisma „Farimani” 2008, vol. 1, nr 1)

Jessica Ullrich
Zwierzęcy performans w sztuce współczesnej

Sunaura Taylor
Zaświadczając o zwierzętach: obrazy i polityka widzenia
(tłumaczenie z pisma „Antennae” nr 26 / jesień 2013)

Magdalena Jacyno
Heide, ty świnio!

Jakub Gawkowski
A mi to rybka. O „Dialogach z rybą” Zbigniewa Warpechowskiego (tekst dostępny on-line)

Paula Haładus, Piotr Urbanowicz
Zmiana paradygmatu w konstruowaniu zwierzęcia-maszyny. Bioart — sztuka posthumanizmu

Kamila Anna Kolebacz
WILD — Animals in Contemporary Photography

Ze wstępu:

Oddajemy w Państwa ręce cały numer poświęcony zwierzętom w sztuce, zawierający teksty pisane bez obaw o brak akceptacji w środowisku artystycznym, bez lęku, że zostanie się oskarżonym o emocjonalność, sentymentalizm czy skłonności cenzorskie. Teksty pisane ze świadomością uczestnictwa w ważnym międzynarodowym fermencie intelektualnym i współtworzenia nowej dziedziny – studiów nad zwierzętami (animal studies) lub studiów na relacjami ludzko-zwierzęcymi (human-animal studies) w obszarze sztuki.

Niniejsze wydanie Magazynu Sztuki jest oznaką istnienia potrzeby kontynuacji refleksji nad miejscem zwierząt w kulturze oraz poczucia niedosytu krytyki artystycznej wobec istnienia licznych reprezentacji zwierząt i relacji ludzko-zwierzęcych w sztukach wizualnych. Sztuka uczestniczy bowiem aktywnie w dyskursie animal studies, współtworząc go, a jednocześnie domaga się komentarza, interpretacji i zrozumienia w szerszym kontekście kulturowym, społeczno-politycznym i etycznym. Magazyn Sztuki świadomie próbuje osadzić perspektywę studiów nad zwierzętami w krytyce artystycznej, będąc jednocześnie reakcją na to, co dzieje się w galeriach, zawiera bowiem recenzje trzech wystaw skupionych na zwierzętach.

Tworzenie monograficznego numeru pisma poświęconego zwierzętom lub relacjom człowieka z resztą zwierząt, wiąże się z koniecznością uogólniania i wyboru. Niezależnie od dyscypliny, jakiej dotyczy i jego objętości. Żadne łamy nie są w stanie oddać w całości bogactwa tej tematyki. Magazyn Sztuki nie jest tu wyjątkiem. Staraliśmy się wybrać to, co reprezentatywne i inspirujące, również do konstruktywnej krytyki. Na zwierzęta można i trzeba patrzeć z różnych perspektyw, korzystając z pojęć i metodologii różnych dziedzin, nie zapominając o niekwestionowanych zaletach interdyscyplinarności. Spojrzenie na zwierzęta poprzez autorskie realizacje i wypowiedzi artystów i artystek, jest nieocenioną i wyjątkową formą poznania. Wkład sztuki i jej krytyki w pytanie o podmiotowość zwierząt uzupełnia dorobek innych dziedzin, dodając do niego unikalną mieszankę tego, co racjonalne i związane z uczuciami.

Nawet jeśli jest nieuzasadnione oczekiwać od sztuki przyjęcia – poprzez gremialną postawę twórców – roli moralnej awangardy w skali ogólnospołecznej, wciąż można i należy oczekiwać od niej tego, czego od wszystkich innych: coraz poważniejszego brania pod uwagę zwierzęcej krzywdy i próbę pozytywnej, twórczej reakcji. Przynajmniej nie pozostawania w tyle. Opisane w numerze przykłady wartościowych realizacji, jak i samo powstanie niniejszego numeru, wskazuje, że o pozostawaniu w tyle z pewnością nie może być mowy. Przeciwnie: przez ostatnie lata wspólnie zrobiliśmy wiele kroków naprzód. Mamy nadzieję, że zachęcimy do stawiania następnych.

Magazyn Sztuki możecie znaleźć także na Facebooku.