25 października 2014 r. w księgarni Psyche w warszawskiej Szkole Wyższej Psychologii Społecznej miałem przyjemność prowadzić spotkanie z dr hab. Dorotą Probucką, autorką książki „Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt”, wykładowczynią Katedry Etyki Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, współzałożycielką Polskiego Towarzystwa Etycznego, w którym pełni funkcję Zastępcy Przewodniczącego, organizatorką Międzynarodowych Forów Etycznych odbywających się w Krakowie od 2005 roku. Kilka dni przed spotkaniem został opublikowany wywiad, który przeprowadziłem z autorką.

Na książkę trafiłem w zeszłym roku i przyznam, że moje serce zabiło szybciej. Kupiłem ją natychmiast, bo dobrze znam wydawnictwa na temat praw zwierząt w Polsce i wiem dokładnie, że takiej książki wcześniej nie było. Wreszcie pojawiła się na polskim rynku wydawniczym pozycja, która opisuje koncepcje głównych współczesnych teoretyków praw zwierząt. Pojawiają się nazwiska, o których nie wolno nie wiedzieć, jeśli chce się rozumieć na czym polega idea praw zwierząt, m.in.: Tom Regan, Gary L. Francione, Bernard E. Rollin, Mark Rowlands, David DeGrazia, Steven M. Wise, Steve F. Sapontzis.

Omówione są ich teorie, ale także podane są przykłady krytyki. To bardzo ważne. Przyznam, że pasjonuje mnie czytanie krytyków. Dzięki temu poznaje się lepiej same teorie i ewentualnie ich słabe punkty. Nie znam żadnej teorii praw zwierząt (i szerzej: teorii etycznej relacji człowieka z resztą zwierząt), która byłaby zupełnie zadowalająca, każda jest podatna na interesującą krytykę.

Jakiś czas temu sam próbowałem przeanalizować kilka przykładów możliwej krytyki teorii praw zwierząt, stąd mój referat „Po co zwierzętom prawa? Przykłady krytyki współczesnych teorii praw zwierząt” na I Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej z cyklu Człowiek — Inny/Obcy Byt, „Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny”, który zresztą już niedługo będzie opublikowany w tomie pokonferencyjnym. No właśnie: to też będzie ciekawa książka, na stronie Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego można przeczytać krótki opis (tom 1, tom 2).

Wracając do spotkania w Psyche. Cieszy mnie frekwencja, sala była wypełniona osobami, które rzeczywiście słuchały, a później brały udział w dyskusji. To dobrze, że niełatwa tematyka potrafi przyciągnąć ludzi, nawet do miejsca, które nie jest w centrum miasta. Warto dodać, że spotkanie w Psyche było częścią Weekendu Weganizmu, organizowanego przez Stowarzyszenie Empatia. Trudno by było streścić ponad dwugodzinną rozmowę, przedstawiam natomiast (niekompletną) listę zagadnień, które były poruszane:

• Czy istnieje jedna teoria praw zwierząt?
• Jakie są postulaty teoretyków praw zwierząt?
• O których zwierzętach mówią teorie praw zwierząt?
• Czy prawodawstwo dotyczące zwierząt i prawa zwierząt to to samo?
• Jaka jest rola teorii etycznej w działaniu na rzecz zwierząt?
• Jaki jest związek praw człowieka z prawami zwierząt?
• W jaki sposób krytykowano i krytykuje się ideę praw zwierząt?
• Jaki jest stan wiedzy o teoriach praw zwierząt w Polsce?
• Jaka jest rola weganizmu w teoriach praw zwierząt?
• Jakie są argumenty na rzecz reformizmu, a jakie na rzecz abolicjonizmu?
• Czy da się pogodzić myśl chrześcijańską z koncepcjami praw zwierząt?

Osobom, które nie były na spotkaniu, a chcą poznać odpowiedzi autorki na niektóre z powyższych pytań, polecam lekturę wywiadu, który ukazał się w Dzienniku Opinii: „Sama odmowa spożywania mięsa nie uczyni naszego sumienia czystym”. Na zachętę przywołam jeden cytat:

Teoria praw zwierząt ma radykalny charakter, ponieważ jej zwolennicy domagają się fundamentalnych zmian w sposobie życia zdecydowanej większości ludzi oraz reorganizacji systemów ekonomicznych opartych na wyzysku zwierząt. Modyfikacja, a wręcz rewolucja w sposobie życia polegałaby na globalnej zmianie żywienia i przejściu na dietę wegańską, natomiast w drugim przypadku postulaty rzeczników idei praw zwierząt dotyczą wprowadzenia prawnego zakazu hodowli zwierząt, ich zabijania, handlowania mięsem oraz innymi produktami pochodzenia zwierzęcego.

 Zakaz ten miałby moc obowiązującą porównywalną do obecnego prawnego zakazu sprzedaży mięsa ludzkiego. Globalnej likwidacji powinny ulec zakłady i sklepy mięsne, rzeźnie, hodowle zwierząt futerkowych, sklepy z bronią myśliwską lub akcesoriami do wędkowania. Rzecznicy tej teorii umocowują swoje postulaty w teorii praw podstawowych.

Książkę „Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt” można kupić również w wersji elektronicznej na stronie Towarzystwa Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.