Dariusz Gzyra

referat na V Ogólnopolskiej Konferencji Filozoficznej EPISTEME
„Filozofia i sztuka życia”
Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Lublin, 27-28 maja 2017 r.

Problemy ekstensjonizmu etycznego

Badania w obrębie etyki dotyczącej zwierząt pozaludzkich przyjmują często postać wykorzystania ugruntowanej już teorii oraz związanej z nią siatki pojęciowej i, po modyfikacji, zastosowania ich do sytuacji zwierząt. W ten sposób dokonano poszerzenia np. utylitaryzmu (Peter Singer), teorii deontologicznej wyrażonej językiem moralnych praw jednostek (Tom Regan), kontraktualizmu (Mark Rowlands) i teorii obywatelstwa, rezydentury i suwerenności (Sue Donaldson i Will Kymlicka). Podstawą tak rozumianego ekstensjonizmu etycznego jest rozpoznawanie analogii cech istot jako narzędzia porównań w kontekście statusu moralnego i podstawy poszerzenia kręgu moralnego, zgodnie z zasadą „podobne traktuj podobnie”.

Doświadczenia własne (w tym poczucie dobrostanu) są jedynymi bezpośrednimi, jakie mają ludzie. Stanowimy nieuchronnie centrum doświadczenia, a ów stan wyjściowy jest koniecznym elementem rozpoznawania u innych znaczących moralnie podobieństw. Ekstensjonizm, jakkolwiek z definicji stanowi formę poszerzenia kręgu moralnego, wydaje się więc trwale związany z tendencją do traktowania człowieka (lub wybranych ludzi) jako wzoru istoty o cechach znaczących moralnie, a przynajmniej jako znaczącego punktu odniesienia rozważań moralnych.

W referacie określono wady i zalety ekstensjonizmu etycznego jako strategii przyznawania statusu moralnego, śledząc zależność pomiędzy ekstensjonizmem etycznym a antropocentryzmem i analizując różne możliwe odmiany antropocentryzmu (antropocentryzm dośrodkowy i odśrodkowy). Zbadano również zależność pomiędzy ekstensjonizmem a innymi centrystycznymi strategiami uznawania statusu moralnego (np. biocentryzm, animalocentryzm, sentiocentryzm).