Streszczenie referatu na konferencji „Czy obrazy rządzą ludźmi?”
16-17 marca 2017 roku
Zakład Komunikacji Społecznej
Wydział Nauk Społecznych
SGGW w Warszawie
Dariusz Gzyra
Portret jako forma aktywizmu
Amerykańska pisarka i aktywistka Carol J. Adams twierdzi, że eksploatowane na masową skalę zwierzęta stają się we współczesnej kulturze tzw. nieobecnym punktem odniesienia (absent referent). Dzieje się to na trzy sposoby: 1) poprzez fakt dosłownej nieobecności, ponieważ ich przemiana w produkt (np. mięso) wiąże się nieuchronnie z końcem jednostkowego życia 2) poprzez język, który ułatwia wymazanie śladów obecności zwierzęcia w produktach powstałych jego kosztem 3) wówczas, gdy los zwierzęcia jest instrumentalizowany, przekształcony w metaforę egzystencji i losu kogoś innego. Niewidoczność zwierzęcia, postrzeganego jako jednostka, podmiot z własną biografią, jest częścią tej nieobecności. We współczesnych formach aktywizmu na rzecz zwierząt coraz częściej wykorzystuje się taktykę i narzędzia (retoryczne, wizualne itd.) mające na celu ukazanie opinii publicznej, że zwierzęta wykorzystywane przez ludzi są niepowtarzalnymi jednostkami o różnych cechach charakteru, preferencjach, urodzie. Prowadzona od roku 2012 przez Stowarzyszenie Empatia akcja uliczna „Jestem zwierzęciem. Myślę, czuję, chcę żyć” jest przykładem tego typu działań. W opisie przedsięwzięcia czytamy: „Kilkadziesiąt osób stojących w milczeniu, trzymających plakaty z portretami różnych zwierząt. W symboliczny sposób zwracamy im osobowości, biografie, zabrane przez mechanizm ich wykorzystywania, często przybierający formę przemysłu. Chcemy zaznaczyć, że nie są jedynie numerami, liczbami w statystykach. Każde z nich jest unikalną, czującą jednostką. Są traktowane jak narzędzie, towar, surowiec, rzecz”. Akcja ta jest również ciekawym przykładem walki ze stereotypizacją aktywistów i aktywistek działających na rzecz zwierząt. Jej częścią jest bowiem tzw. galeria podwójnych portretów, która składa się ze zdjęć osób trzymających portret zwierzęcia, opublikowanych w Internecie. W referacie prześledzę genezę, założenia teoretyczne i formę akcji, ze szczególnym uwzględnieniem technik perswazji wykorzystywanych w jej trakcie, opiszę również sposób jej relacjonowania.
